પુષ્ટિમાર્ગના પ્રણેતા યુગદૃષ્ટા ,યુગશ્રુષ્ટા મહાપ્રભુ શ્રીમદ વલ્લભાચાર્યજી - ભાગ-1

Shree Vallabhacharya’s Principles

Shree Vallabhacharya’s Principles and Online Pushtimargiya Teleconference Satsangs

With the advancements in the Information Technology, each and every part of human life is affected positively or negatively. Such an impact is noticed nowadays in understanding the principles/tenets of Sampradaya. Nowadays, Online Telephonic Conferencing Services are offering more and more sophisticated methods of hosting the conference calls for free.

Vedic Sanatan Dharma and underlying sects have always been recommending “Satsang” -  Doing a collaborative discussion on understanding the true meaning of principles of the Acharyas of the respective Sampradaya. The “Satsang” had mostly remained confined amongst the disciples of the sampradaya. Due to the advancements in IT  - Online free teleconferencing services, it has been noted that lots of such “Satsang” sessions have been exposed and carried online, that provided easy access, ending the limitations of time and distance. One such sampraday taking benefits of these services is “Pushtimarg”. It has been seen that lots of “Satsang” sessions are nowadays carried on Live Teleconferencing services. These services have provided  lots of benefits to the disciples who want to understand the principles of Shreemad Vallabhacharya. At the same time, it has been observed that it had opened an open platform where any person can host a satsang conference claiming to be the pushtimargiya Satsang and can preach wrong or such principles which is deviating from the original principles of the proclaimer of the Pushtimarg - Shreemad vallabhacharya. The articles below was written and published to expose one such incident that happened during one of the online Teleconferencing Satsang on Pushtimarg in USA. We should be always on alert and analyze the explanation and preachings conveyed by the discussion or the group hosting the satsang conferences on pushtimarg and always should see if it is inline to the original principles of Mahaprabhu Shreevallabhacharya by referring original granthas of Mahaprabhu Shree Vallabhacharyaji.

"Pushtimarg na panch tatva"

Pushtimargna panch tatva nitya gayaji,

Tena janmaojanamna paap sarve jayaji,

Shriji Shri Navneetpriya sukhakariji,

Samaro Shri Mathuranath kunjabihariji,

Shri Vitthalrai Shri Dwarkeshrai Giridhariji,

Shri Gokulchandramaji Madanmohan parvariji,

Biju tatva Shri Vallabhkulne bhajiyeji,

Kudaa lok laajni kaan sarve tajiyeji,

Triju tatva Shri Goverdhandharnu nitya gayaji,

Gamtu sarve Shri Natvarlalnu thayaji,

Couthu tatva Shri Yamunajine manoji,

karo darshanne pai pan ee sukh manoji,

Panchmu tatva Shri Vrajbhoomine gayeaji,

Nitya uthi vaishnav jan padraj payeaji,

Paanche tatvanu dhyan nirantar kijiyeji,

To manavachitana fad sarve lijieji,

Paanche tatva Shri Bhramadikne durlabhji,

Shri Vallabhprabhu prakata pranam karya sarve sulabhji,

Ee shobha joi haridas jaye balihari,

Ee lilla gaajo nitya nar ne nariji.

આપના વલ્લભ સાંપ્રદાયી સત્સંગ conference માં શ્રીમદ મહાપ્રભુજી ના સિદ્ધાંતો વિષે શ્રવણ કરવાનો પ્રસંગ પ્રાપ્ત થયો હતો. તે દરમ્યાન એક અન્ય વૈષ્ણવ જે ને હું અત્રે "એક દેશીક" તરિકે આખ્યાન કરીશ, તેઓ નો પણ વલ્લભ સંપ્રદાય માં ભાવ ભાવના વિષે શ્રવણ કરવાનો પ્રસંગ પ્રાપ્ત થયો હતો. તે વિષે મારા મતે મહાપ્રભુજી ના સિદ્ધાંતો સાથે વિસંગતિ જણાયી હતી.તે વિષે આ પત્ર લખી રહ્યો છું. "એક દેશીક" ના મત માં ઘણા બધાં સાંપ્રદાયિક સૈદ્ધાંતિક વિસંગતિઓ જણાય છે. તે સૌ નું નિરૂપણ અને તે મત નો શ્રી વલ્લભાચાર્યજી ના સિદ્ધાંતો સાથે કેટલીક જે વિસંગતિઓ છે તેનું નિરૂપણ "પૂર્વપક્ષ" ("એક દેશીક નો મત") અને સિદ્ધાંતો નું નિરૂપણ "ઉત્તરપક્ષ" ના સંવાદ તરીકે નિરૂપણ કરવા માંગીશ.

એક દેશીક: પુષ્ટિમાર્ગ માં વાત્સલ્ય ભાવ અને શ્રુંગાર ભાવ રહી શકતો નથી. કોઈ વાત્સલ્ય ભાવ નો ભાવ રાખે તો તે માં શ્રુંગાર ભાવ આવી નથી શકતો. તેથી, શ્રુંગાર ભાવ તરીકે ભાવના કરવી જોયીયે. શ્રુંગાર ભાવ જ ઉત્તમ છે. તેથી કૃષ્ણ સેવા માં પણ શ્રુંગાર ભાવના જ રાખવી જોયીયે.

સિદ્ધાંતિ: તેમ નથી! વલ્લભ સંપ્રદાય માં શ્રીમદ વલ્લભાચાર્યજી એ તો કૃષ્ણ સેવા "સર્વ ભાવ" દ્વારા સેવા કરવાનો ઉપદેશ આપ્યો છે (चतुः श्लोकी). સર્વ ભાવ ની અંતર્ગત વાત્સલ્ય, દાસ્ય, શ્રુંગાર/માધુર્ય વિગેરે સર્વ ભાવોનો સમાવેશ થાઈ છે. તેથી, ભક્તિરસ તરીકે કૃષ્ણ સેવા નો પ્રકાર શ્રી વલ્લભ આપી રહ્યા છે, ના કેવળ માધુર્ય/શ્રુંગાર ભાવ જ. તેથીજ તો સેવા દરમ્યાન શ્રીપ્રભુ ને ખંડીતા ના પદ (શ્રુંગાર ભાવાત્મક) ગવાય છે અને સાથે સાથે પર્યંક વિજ્ઞપ્તિ પણ વાત્સલ્ય ભાવ થી થાય છે. દાસ્ય ભાવના સાથે દંડવત પણ થાય છે અને રાસોત્સવ માં માધુર્ય ભાવ સહીત કીર્તન પણ થાય છે. શ્રીમદ ભાગવત માં સ્વયમ પ્રભુ આ આજ્ઞા કરે છે કે "युवां मां पुत्र भावेन ब्रह्म भावेन चासकृत". વેદ પણ બ્રહ્મ નું નિરૂપણ "સર્વ રસ" તરીકે કરે છે. માત્ર શ્રુંગાર રસ તરીકે નહિ. શ્રી પુરુષોત્તમજી આપના "ભક્તિ રસત્વ વાદ" માં આજ વસ્તુ નો ખુલાસો કરે છે.

તેથી નિષ્કર્ષ તો એજ થાય છે કે પુષ્ટિમાર્ગ માં "સર્વ ભાવ" થી કૃષ્ણ સેવા કરવાનો ઉપદેશ શ્રી વલ્લભાચાર્યજી આપી રહ્યા છે, માત્ર શ્રુંગાર રસ જ તરીકે નહિ.

એક દેશિક: શ્રી નાથદ્વારા માં અતિ ગોપ્ય મનોરથ થાય છે જે કોઈ પણ પ્રણાલી કે ગ્રંથો માં તેનો વર્ણન નથી. આ મનોરથ છે "રસ મંડાણ". "રસ મંડાણ" ના દર્શન તમને કરાઉ હું સર્વે ને. "રસ મંડાણ" એટલે "રસ મંડળ" - રસ નો સમૂહ. અને રાસ પંચાધ્યાયી માં જ્યારે રાસ નું વર્ણન આવ્યું ત્યારે જે ગોપિકા ઓ નો મંડળ થયું, તેવો ભાવ છે. તેથી, જેમ રાસ પંચાધ્યાયી માં પાંચ અધ્યાયો છે તેમ આ મનોરથ પણ પાંચ વાર થવો જોઈતો હોવો જોઈએ. આ અતિ ગોપ્ય ભાવના છે જેને હું બહુ નહિ જણાવું.

સિદ્ધાંતિ: શ્રી નાથદ્વારા માં શ્રીનાથજી ને જે મનોરથ થાય છે જે પુત્રદા એકાદશી ના દિવસે થાય છે તેનો વર્ણન "શ્રીનાથ સેવા રસોદધી" માં સ્પષ્ટ આપવામાં આવ્યુંજ છે. તેમાં કોઈ વસ્તુ ગોપ્ય નથી.

તેથી સર્વ વૈષ્ણવોને તેવો દાવો કરવો કે કોઈ ગ્રંથો માં આનું વર્ણન નથી તે નિર્મૂળ છે.

હવે રહી વાત "રસ મંડાણ" ની, તો કોઈ પણ પદ કે વાક્ય નો અર્થ તો શબ્દ કોશ અને વ્યાકરણ મુજબ થવો જોઈએ. અને જો તે વલ્લભ સંપ્રદાય ના સિદ્ધાંતો સાથે સંબંધિત હોય તો મહાપ્રભુજી ના ગ્રંથો નો આશ્રય આવશ્યક લેવોજ જોયીયે. "રસ મંડાણ" પદ માં જે "મંડાણ" નો અર્થ તમે "મંડળ" તરીકે કરતાં હો તો તે યોગ્ય નથી. "મંડાણ" અને "મંડળ" બન્ને શબ્દો નો અર્થ ભિન્ન છે.

"મંડાણ" શબ્દ સંસ્કૃત શબ્દ "मण्डन" પર થી આવ્યો છે. અને "मण्डन" શબ્દ નો અર્થ થાય છે "શ્રુંગાર, સજાવટ". "મંડળ" શબ્દ નો અર્થ થાય છે "ઘેરો, ગોલાઈ"

તેથી, આ બન્ને અર્થો ને એક સમજવા ના જોયીયે.

"રસ મંડાણ" નો અર્થ "શ્રીનાથ સેવા રસોદધી" માં સ્પષ્ટ આપ્યો છે. "આજ ગંડેરી કે રસ કો મંડાણ હોય" તેવો અર્થ છે, નહિ કે "રાસ લીલા". અને ગંડેરી કેમ ધરવામાં આવે છે શીતકાલ માં તેનું પણ વર્ણન પ્રાપ્ત થાય છે:

શીતકાલ માં "રસ મંડાણ" થાય છે તેથી ત્યાં રાસ લીલા નો ભાવ વિસંગત થાય છે, કારણકે પ્રભુ નું સુખ તેમાં નથી. શીતકાલ રાસ લીલા અનુરૂપ નથી અને તેથી ઉત્સવ અને નિત્ય ક્રમ પણ એવોજ હોય છે. તેનો ખુલાસો પણ નીચે પ્રમાણે આપવામાં આવે છે:

શીતકાલ માં મુકુટ ધરવામાં નથી આવતો કારણકે તે ઋતુ રાસ લીલા અનુરૂપ નથી. પ્રભુ ના સુખાર્થે જ સેવા છે. અને તેથી, મુકુટ પણ ધરાતો નથી. તેથી "રસ મંડાણ" નો અર્થ "રાસ મંડળ" કરવો વાણી વિલાસ જ છે.

એક દેશિક: રાસ લીલા માં વેણુનાદ દરમ્યાન જે ગોપિકાઓ નેત્રો માં અંજન લગાવતા પ્રભુ તરફ દોડ્યા હતા, તેઓ ના નેત્ર માં જે અંજન હતું તેના કારણે પ્રભુ નીલ કમળ ધારણ કરે છે.

સિદ્ધાંતિ: પુષ્ટિમાર્ગ માં ભાવ છે તે વલ્લભ સંપ્રદાય સાથે વિસંગત ન હોવી જોયીયે. કોઈ પણ ભાવના ની કલ્પના પોતાના મનઃ કલ્પિત ના હોવી જોયીયે. રાસ પંચાધ્યાયી માં જે (અધ્યાય ૨૬, શ્લોક ૭) માં વર્ણિત છે તેના વિવરણ માં શ્રીમતી સુબોધિનીજી માં શ્રી મહાપ્રભુજી ની વ્યાખ્યા અનુંસારજ સમજવું જોયીયે. શ્રી મહાપ્રભુ આવું કોઈ પણ વ્યાખ્યાન કરતા નથી અને કોઈ પણ અન્ય ટીકાકાર આવું વર્ણન નથી કરતાં. શ્રી મહાપ્રભુજી તેનું વર્ણન નીચે પ્રમાણે સુબોધિનીજી માં કરે છે:

તેઓ આજ્ઞા કરે છે કે, "જે ગોપિકાઓ અંજન લગાવતા હતા, તેઓ તો નિર્ગુણ છે" આ પદ નું વ્યાખ્યાન થવું જોયીયે. પોતાના મનઃ કલ્પિત ભાવનાઓ તો સર્વ કરીજ શકે છે પણ વલ્લભ સાંપ્રદાયિક તો નહીજ કહેવાય. નિર્ગુણ પદ નું વિવેચન ટીકાકાર આપી રહ્યા છે અને તેમનો મત સમજવો જોયીયે.

એક દેશિક: તમને આ Notebook માં લખવાની ટેવ કેમ પડે છે? શા માટે આ સિદ્ધાંતો અને ભાવનાઓ ને notebook માં notes લઇ રહ્યા છો? આ તો કરવું જ ન જોયીયે.

સિદ્ધાંતિ: શ્રીમહાપ્રભુજી એ શાસ્ત્રાભ્યાસ અને પુષ્ટિમાર્ગીય ગ્રંથો નો અભ્યાસ કરવાની સ્પષ્ટ આજ્ઞા કરી છે. અને અભ્યાસ દરમ્યાન કોઈ notebook માં notes લેતો હોય તો તેતો ઉત્તમ અધિકારી છે. શ્રી મહાપ્રભુજી આજ્ઞા કરે છે "शास्त्रं अवगत्य मनो वाग देहै कृष्ण सेव्यः" અને "अतस्तु ब्रह्मवादेन कृष्णे बुद्धि विधीयते"

તેથી શાસ્ત્રાભ્યાસ અને notes લેવી તેતો ઉત્તમ અધિકારી ના લક્ષણો છે. કોઈ પણ અભ્યાસ કરવામાં "સંશય, વિપર્યાસ, વિસ્મૃતિ" વિગેરે આવીજ શકે છે કારણકે "મન, બુદ્ધિ, ચિત્ત, અહંકાર" તે સર્વે સર્વદા સાત્વિક રહેતા નથી. સાત્વિક નહિ રહેવાને કારણે વિસ્મૃતિ આદિ થવું સહજ સંભવ છે અને તેથી notes અવશ્ય લેવીજ જોયીયે.

"शास्त्राणि यत्र गच्छन्ति तत्र गच्छन्ति वै नराः

मनान्सि यत्र गच्छन्ति तत्र गच्छन्ति वानराः||"

તેથી શાસ્ત્રાભ્યાસ કરવામાં notes લેવીજ જોયીયે. શ્રીમહાપ્રભુજી શ્રીમદ ભાગવતજી ના પોથીજી ને શ્રી કૃષ્ણ ના આધિભૌતિક ચરણ કહે છે. તેમ, notes પણ શ્રીમહાપ્રભુજી ના ગ્રંથો ને સમાજ વા ના અંગ રૂપે આધિભૌતિક ચરણ હશેજ.

ઉપરનો સંવાદ સર્વ વૈષ્ણવો ને પ્રશ્નાર્થ અને વિચારાર્થ પ્રસ્તુત કરવા માં આવ્યો છે. મારો બસ એકજ શુદ્ધ આશય છે કે "વલ્લભ સંપ્રદાય" ના સત્સંગ માં શ્રી મહાપ્રભુ શ્રી વલ્લભાચાર્યજી ના વચનો અને સિદ્ધાંતો સાથેજ સુ-સંગત વાત અને નિર્ણય થવો જોયીયે.

તેથી આ સંવાદ ને હું શ્રી મહાપ્રભુજી ના ચરણ કમળો માં સમર્પણ કરું છુ.

કોઈ પણ સંશય કે પ્રશ્ન હોય તો અપને સૌ મળીને શ્રી મહાપ્રભુજી ના સિદ્ધાંતો ના અનુરૂપ ચર્ચા અને વિચારણા કરવી જોયીયે.

"श्रीमद आचार्यचरण कमलेभ्यो नमः"

જય શ્રીકૃષ્ણ!

વૈષ્ણવની વ્યાખ્યા.

વૈષ્ણવનો પહેલો 'વ' શ્રી વલ્લભનો.

વચ્ચેનો 'ષ્ણ' શ્રી કૃષ્ણનો.

છેલ્લો 'વ' શ્રી વિઠ્ઠલનો.

જેના હ્રદયમાં શ્રી વલ્લભ,શ્રી કૃષ્ણ અને શ્રી વિઠ્ઠલ બિરાજે છે તે વૈષ્ણવ.

'વ' ની ઉપર જે બે માત્રાઓ છે તે સેવા અને સ્મરણ છે.

સેવા અને સ્મરણની છત્રછાયા હોય તો હ્રદયમાં શ્રી વલ્લભ,શ્રી કૃષ્ણ અને શ્રી વિઠ્ઠલનો વાસ હંમેશા રહે છે.

વૈષ્ણવના ચાર કર્તવ્યો.

-ગુણગાન.

-દુ:ખભાવન.

-દિનતા.

-ત્યાગ.

કૃષ્ણ નો અર્થ

કૃષ્ણ શબ્દનો અર્થ શ્રી મહાપ્રભુજી સમજાવે છે...

કૃષ + ણ = કૃષ્ણ.

'કૃષ' એટલે જગતની સર્વ સત્તા અને 'ણ' એટલે આનંદ.

જેની પાસે જગતની સર્વ સત્તા અને આનંદ રહેલો છે તે પૂર્ણાનંદ છે તે કૃષ્ણ છે.

એવા સત્તાધીશ આનંદધન પ્રભુ આપણા સ્વામી છે.

શ્રી કૃષ્ણ: શરણં મમ.

શ્રી ઠાકોરજી બે ભુજાવાળા,શ્યામ સ્વરૂપ અને શ્રી સ્વામિનીજી પીત સ્વરૂપ,શૃંગાર વસ્ત્ર સાથે એવા યુગલ સ્વરૂપ નુ મારે શરણ છે.

ચિત્તમાં શ્રી સ્વામિનીજી અને શ્રી કૃષ્ણ એવા નામ થી શ્રી કૃષ્ણ: શરણં મમ સિધ્ધ થાય છે.

મહામંત્ર છે શ્રીકૃષ્ણ શરણંમમ...

શ્રી સૌભાગ્ય અપાવે છે,એ લક્ષ્મીવાન બનાવે છે,વળી નૃપ સુપ્રિય બનાવે છે..

કૃ સકલ પાપને શોષે છે..

ષ્ણ: ત્રિવિધ તાપ સમાવે છે..

શ ભવનાં બંધન કાપે છે..

ર થી જગતજીવ બ્રહ્મતણો થાય છે..વળી હરી સબંધનું જ્ઞાન થાય છે..

ણં દ્રઢ ભક્તિ તણુ ફળ દે છે..

મ ગુરૂમાં વહાલ કરાવે છે..

મ સાયુજ્ય મુક્તિ અપાવે છે..

શ્રી મહાપ્રભુજી ગુરુ

શ્રી  મહાપ્રભુજી  ગુરુ   મારા   હૈયા  માં  બિરાજો .

શ્રી  વિઠ્ઠલનાથજી   ગુરુ   મારા  હૈયા માં  બિરાજો.

હૈયા માં બિરાજો  વહાલા  દર્શન  દેજો ,

શ્રી  મહાપ્રભુજી  ગુરુ  મારા  હૈયા માં બિરાજો .

ભવસાગર  માં  નાવ  અમારી  ભૂલી પડી ભટકે,

કિનારે  ના  આવે  એ તો  મધદરિયે  અટકે,

એવી  વેળા  આવે  ત્યારે  સહાયક  થાજો રે .

શ્રી  મહાપ્રભુજી  ગુરુ  મારા  હૈયા  માં   બિરાજો .

અંતર  કેરા  ઓરડા માં  વ્યાપ્યું  છે  અંધારું ,

આપ ની  કૃપા થી વલ્લભ  થાશે   અજવાળું રે ,

પ્રેરક  બની ને  વહાલા  પ્રીત  નીભાવજો  રે .

શ્રી  મહાપ્રભુજી  ગુરુ  મારા  હૈયા માં  બિરાજો .

આપ ની  થાવા ને  પ્રભુ  કેડ મેં  કસી  છે,

આપ ની  કૃપા થી  ભક્તિ  હૈયે   વસી   છે,

સાચવજો  શરીર  મારા  સેવા માં  સાજું રે  .

શ્રી  મહાપ્રભુજી ગુરુ  મારા  હૈયા  માં  બિરાજો .

બ્રહ્મસંબંધ  દીધા  ત્યારે  સેવા નું સુખ  જોયું રે ,

જેને જેવા  દર્શન  દીધા તેવા કીર્તન કીધાં રે .

શ્રી મહાપ્રભુજી ગુરુ મારા  હૈયા માં  બિરાજો.

અષ્ટ સખા  પર  કરુણા  કીધી  ,લીલા ની સ્મૃતિ જાગી ,

દૈવી  જીવ ને  શરણે  લીધા  સેવા ની  રીત  શીખવી ,

યુગલ ચરણ  માં તુલસી  સમર્પ્યા  દાસી  ભાવ  જાગ્યો રે .

શ્રી મહાપ્રભુજી  ગુરુ  મારા હૈયા માં  બિરાજો .

પ્રથમ શિક્ષાપત્રમાં વૈષ્ણવનું કર્તવ્ય આવે છે, બીજા શિક્ષાપત્રમાં શ્રી કૃષ્ણનું સ્વરૂપ વિષે શ્રી હરિરાય મહાપ્રભુજી બતાવે છે અને ત્રીજા શિક્ષાપત્રમાં શ્રી હરિરાયમહાપ્રભુજી સત્સંગની આજ્ઞા કરતાં કહે છે કે દુઃસંગનો ત્યાગ કરવો, લૌકિક આસક્તિ દૂર કરવા સત્સંગમાં રહેવું.

પરંતુ પ્રશ્ન એ થાય કે દુઃસંગ શું છે?

શ્રી મહાપ્રભુજી કહે છે કે માનવજીવ જેના વિચાર વચનથી સંસારમાં ભટકે છે, સરકે છે, તેના સંગ ને, દુઃસંગ અને દુષ્ટ જાણવું., તેવા જીવ પોતે પણ માર્ગ ભૂલે છે અને બીજાને પણ માર્ગ ભૂલાવે છે. આવા દુઃસંગીનાં સંગથી જીવોના સત્કર્મો નાશ પામે છે અને જીવ પતનનાં માર્ગે વધી જાય છે.

બીજો પ્રશ્ન છે કે સંગ શું છે?

શ્રી હરિરાય મહાપ્રભુજી કહે છે કે જે સંગની કારણે ભગવદ્પ્રાપ્તિ માટે આસક્તિ અને વ્યસન વધે છે તેને જ સત્સંગ જાણવો.

નિધિઃ પ્રાપ્તઃ સુસરંક્ષ્યો દુઃસંગાદિકતઃ સદા ।

ત્યકત્વાડપિ લોક સંકોંચં યથા વવ્યિજર્લાદપિ ।।૧।।

જે ભગવદ ભાવરૂપી નિધિસ્વરૂપ પ્રાપ્ત છે, તેની રક્ષા કરવા લોકનાં સંકોચનો ત્યાગ કરીને દુઃસંગથી રક્ષણ કરવું જોઈએ. જેમ જળથી અગ્નિની રક્ષા કરીએ છીએ. ભગવદ્ભાવ અગ્નિ સ્વરૂપ છે અને દુઃસંગજળ સમાન છે. જળનો સ્વભાવ, પ્રકૃતિ, ગુણ અગ્નિનું શમન છે, નાશકર્તા છે.

શ્રી મહાપ્રભુજી કહે છે કે ભગવદ્સેવામાં કોઈ શરમ સંકોચ ન રાખવો જોઈએ. શ્રીજી સેવાનું પ્રત્યેક કાર્ય પોતે જ કરવું જોઈએ. સત્સંગીનાં સંગમાં રહીને આસક્તિ અને દુષ્ટ જનોનાં સંગથી દૂર રહી દુઃસંગીથી દૂર રહેવા પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. શ્રી હરિરાય મહાપ્રભુજી કહે છે કે દુઃસંગીથી અને દુઃસંગથી દૂર રહેવા પ્રયત્ન કરવો પરંતુ જો દૂર ન રહી શકાય તો તે સ્થાનનો પરિત્યાગ કરવો જોઈએ.મન, હૃદય અને ચિત્તને ભગવદ્સેવામાં અને કીર્તનમાં તત્પર રાખવું જોઈએ. હરિશરણની ભાવના નિત્ય મનમાં રાખવી.

શ્રી મહાપ્રભુજી વિવેકધૈર્યાશ્રયમાં કહે છે કે જે જન અહંતા-મમતાવાળા સંસારમાં આસક્તિ કરવાની પ્રેરણા કરે તો તેનો સંગ દુઃસંગનો જાણવો. શ્રી વલ્લભ અને વલ્લભકુલનું શરણ જે પુષ્ટિ જીવ સ્વીકારે છે તે જીવો શ્રીજી સેવાનાં અધિકારી છે. શ્રી હરિરાય મહાપ્રભુજી કહે છે કે જીવોએ સદૈવ વૈષ્ણવોનાં સંગમાં રહેવું જોઈએ જેથી લૌકિક સંસારમાં મન આમતેમ ભટકે નહીં.

શ્રી ગુંસાઈજી પ્રભુચરણ કહે છે કે પુષ્ટિ જીવ જ્યારે વિચારે કે મહાપ્રભુજીનો શરણાર્થી એવો હું જ્યારે મહાપ્રભુજીનાં બીજા શરણાર્થીને મળું છું ત્યારે એ શરણાર્થીસંગી મારો સાચો સંબંધી થયો જે મારા ચિત્ત અને મનને ભગવદ્સેવામાં જોડીને મને અન્ય માર્ગી સંગથી બચાવે છે અને શ્રી વલ્લભ, વિઠ્ઠલનાં ચરણોનો અનુગ્રાહી બનાવે છે. કારણ કે પુષ્ટિ માર્ગમાં તો કેવળ વિઠ્ઠલ, શ્રી વલ્લભ, શ્રી વલ્લભકુલ બાલકો, વૈષ્ણવો રૂપે રહેલા વ્રજભકતો, અને શ્રી વ્રજભૂમિ એ રસાત્મક, અને ફલાત્મક બનીને પુષ્ટિજીવોને પ્રકાશરૂપ પોષણ આપે છે.

એવં નિશ્ચત્ય સર્વેષું સ્વીયેષ્વન્યેષુ વાપુનઃ ।

મહત્દુલપ્રસૂતેષુ કર્તવ્યઃ સંગનિર્ણયઃ ।। ૧૦ ।।

અર્થાત.... પોતાના કોણ અને પરાયા કોણ, કોનો સંગ રાખવો અને કોનો ત્યાગ કરવો તે નિશ્ચય કરીને સત્ય, સંગત્ય અને સત્સંગીની સાથે ચાલવું. અન્ય લૌકિક, વૈદિક ઉપાધિ રૂપ તત્વો અને સંગોથી દૂર રહેવું જે જીવોની રૂચિ, અને સુરુચિ કેવળ વલ્લભ કુલ અને વલ્લભ રૂપ શ્રી કૃષ્ણમાં હોય તેવા જ જીવો સાથે મન, વચન, પ્રીતિ, કર્મ અને ક્રિયાઓ વડે સત્સંગ કરવો.

જે લૌકિક જીવો પુષ્ટિમાર્ગની પ્રણાલી અને પ્રણાલિકાથી વિરુધ્ધ આચરણ કરે તેને અવૈષ્ણવ જાણવો. શ્રી વલ્લભકુલ બાલકો આજ્ઞા કરતાં કહે છે કે જો પુષ્ટિજીવોને સંગ અને સત્સંગી ન મળે તો પોતાના ગૃહમાં શ્રી ઠાકુરજીની સેવા માટે રહેલ પ્રત્યેક સજીવ અને નિર્જીવને સત્સંગી માનીને તેની સાથે જ સત્સંગ કરવો પરંતુ અસંગી અર્થાત જે લૌકિક જીવ છે તેની સાથે સંગ ન કરવો.

વલ્લભકુલ બાલકોની આ આજ્ઞા સાંભળીને સહેજે આશ્ચર્ય થાય કે સજીવ નિર્જીવ કોણ છે અને તેની સાથે સત્સંગ કેવી રીતે થાય?

આ વાતને સવિસ્તાર સમજાવતાં શ્રી મહાપ્રભુજી કહે છે કે આપણાં માર્ગમાં સેવાપ્રકાર, સેવા પ્રણાલી, પિછવાઈ, વસ્ત્ર, ખંડપાટ, ચરણચોકી, નિજ મંદિર, શાકઘર, દૂધઘર, જલઘર, ડોલતિબારી, તિબારી, રસોઈઘર, ફૂલઘર, ભંડારઘર, સેવકો, કિર્તનીયા, સામગ્રી, વ્રજભૂમિ, ગુલ્મલત્તા, સેવામાં બિરાજતાં ખિલૌના, પશુ પક્ષીઓ, નિકુંજ-ફૂલછોડ આદિને અલૌકિક જાણીને તેમની સાથે જ ભગવત સત્સંગ કરી લેવો.

વળી ઘરમાં આપણી સાથે ઘરમાં વસતા બાળકો, વડીલો કે અન્ય સંબંધીઑ અથવા ઘરમાં રહેલા home plants આદિ પણ પુષ્ટિ સંગી જ કહેવાય કારણ કે આપણાં દ્વારા જ્યારે જ્યારે ભગવદસ્મરણ થાય છે અથવા જ્યારે પણ આપણે ભગવદ ગુણગાન કરીએ છીએ ત્યારે તેઓમાં પણ ભગવદભાવ આવે છે અને તેમનાંમાં રહેલ આજ ભગવદભાવ સાથે આપણે સંગ કરવાનો છે, આપણો ભાવ વહેંચવાનો છે પરંતુ જે માર્ગીય નથી તેની સાથે આપણાં ભાવ ને વહેંચવાનો નથી.

શ્રી હરિરાય મહાપ્રભુજી ભાવ સાથે આ ત્રીજા શિક્ષાપત્રને પૂર્ણ કરતાં કહે છે કે જે ગૃહમાં શ્રી ઠાકુરજી અને શ્રી વલ્લભાચાર્ય મહાપ્રભુજી પોતાના પરિકર સહિત બિરાજે છે તેવા ગૃહની સામગ્રીમાં અલૌકિકતાની સુગંધ ફેલાય છે અને સેવા પણ આનંદ સ્વરૂપ થઈ જાય છે.

વ્રજભાષાનાં સમાવેશ થોડા શબ્દોની સરળ સમજણ …

જલઘર-જ્યાંથી જળ અર્થાત પાણી ભરવામાં આવે છે તે જ્ગ્યા, પાણિયારું.

શાકઘર-શાક સમારવાની જગ્યા અને શાક જ્યાં મૂકવામાં આવે છે તે જ્ગ્યા.

દૂધઘર-જ્યાં દૂધની સામગ્રી બને છે તે રસોઈગૃહ, રસોડુ.

ગુલ્મલત્તા-ફૂલછોડ.

તિબારી-બેઠક, જ્યાં ઠાકુરજી બિરાજે છે તે ભીતરનું સ્થાન.

ડોલ-ધૂળેટી, હોળીનો તહેવાર.

ખંડપાટ-શ્રીજીનો ભોજનનો થાળ વગેરે મૂકવાનો પાટલો.

ચરણચોકી-જેનાં ઠાકુરજીનાં ચરણારવિન્દ રહે તે પાટલો જેનાં પર સામાન્ય રીતે ખિલૌના આદિ મૂકવામાં આવે છે.

ભંડારઘર-જ્યાં સામગ્રી અર્થાત રસોઈ માટે દાળ,કઠોળ વગેરે રાખવામાં આવે છે તે જગ્યા, કોઠાર.

Vallabha Acharya

Vallabhacharya (1479–1531 CE) was a devotional philosopher, who founded the Pushti sect in India, following the philosophy of Shuddha advaita (Pure Non-dualism).

Vallabhacharya accepted the 'Acharya' designation of Vishnuswami Sampraday (Rudra Sampraday) upon request of Bilvamangala Acharya, the last Vishnuswami Sampraday acharya before Vallabhacharya. This was after Vallabhacharya won the famous debate of Brahmavada over Shankaras in the courtyard of the Emperor Krishna Deva Raya of Vijayanagara Empire - the prosperous South Indian Empire. Apart from being the acharya of Vishnuswami Sampradaya, Vallabhacharya also propagated the Pushtimarga upon the god Krishna's order and thus became the acharya of not only Vishnuswami Sampradaya but also Pushti Sampradaya.

He is the Acharya and Guru within the Vaishnava traditions as promulgated and prescribed by the Vedanta philosophy. He is associated with Vishnuswami, a prominent Acharya of Rudra Sampradaya out of the four Vaishnava Sampradayas.

Within Indian Philosophy, he is known as the writer of Anubhashya - a commentary on Brahm Sutra, Shodash Granth or sixteen 'stotras' (tracts) and several commentaries on the Bhagavata Purana, which describes the many lilas (pastimes) of the Avatar, Krishna. Vallabhaacharya occupies a unique place in Indian culture as a scholar, a philosopher and devotional (bhakti) preacher. He is widely considered as the last of the four great Vaishnava Acharyas who established the various Vaishnava schools of thought based on Vedantic philosophy, the other three (preceding him) being Ramanujacharya, Madhvacharya and Nimbarkacharya. He is especially known as a lover and a propagator of Bhagavata Dharma. He was born in Champaranya in India.

Life

Childhood

The ancestors of Vallabhacharya lived in Andhra Pradesh and belonged to a long line of Telugu Vaidiki Brahmins known as Vellanadu or Vellanatiya following the Vishnu Swami school of thought. According to devotional accounts, Krishna commanded his ancestor Yagnanarayana Bhatta that He would take birth in their family after completion of 100 Somayagnas (fire sacrifices). By the time of Yagnanarayana's descendant Lakshmana Bhatta who migrated to the holy town of Varanasi, the family had completed 100 Somayagnas. Vallabhacharya was born to Lakshmana Bhatta in 1479 A.D. (V.S. 1535) on the 11th day of the dark half of lunar month of chaitra at Champaranya. The name of his mother was Illamma.

The period surrounding Vallabhacharya's birth was a tumultuous one and most of northern and central India was being influenced by Muslim invaders. It was common for populations to migrate in order to flee from religious persecution and conversion. On one such occasion, Lakshmana Bhatta had to urgently move out of Varanasi with his pregnant wife. Due to terror and physical strain of the flight suffered by the mother, there was a premature birth of the child, two months in advance. As the child did not show signs of life, the parents placed it under a tree wrapped in a piece of cloth. It is believed that Krishna appeared in a dream before the parents of Vallabhacharya and signified that He Himself had taken birth as the child. According to popular accounts, the parents rushed to the spot and were amazed to find their baby alive and protected by a circle of divine fire. The blessed mother extended her arms into the fire unscathed; she received from the fire the divine baby, gleefully to her bosom. The child was named Vallabha (meaning "dear one" in Sanskrit).

Education

His education commenced at the age of seven with the study of four Vedas. He acquired mastery over the books expounding the six systems of Indian philosophy. He also learnt philosophical systems of Adi Sankara, Ramanuja, Madhva, Nimbarka along with the Buddhist and Jain schools. He was able to recite hundred mantras, not only from beginning to end but also in reverse order. At Vyankateshwar and Lakshmana Balaji, he made a strong impression on the public as an embodiment of knowledge. He was now applauded as Bala Saraswati.Afer studying till age of 11, he went to Vrindavan.

Victory at Vijayanagara

In the court Tuluva king Krishnadevaraya, a debate was conducted at Vijayanagara between the Vaishnavaites of Madhva and Shankarites over the philosophical question whether God is Dualistic or non-dualistic. Vallabhacharya participated in the discussion.

At the age of 12, Vallabhacharya, who had earned an epithet of Bala Saraswati was given the opportunity to discuss the question.The discussion continued for 27 days in the conference hall. He was honoured with the kanakabhishekam ceremony by Krishnadevaraya on victory. The title of ‘Acharya’ and 'Jagadguru' (world preceptor) was conferred on him. He was given vessels of gold weighing a hundred maunds. Vallabhacharya declined to accept them politely and distributed them among the poor brahmins and the learned only after keeping only seven gold mohurs. They were used for preparing the ornaments of Govardhananatha.

Piligrimage of India

Vallabhacharya performed three pilgrimages of India, barefooted. He wore a simple white dhoti and a white covering to cover the upper part of his body. (known as ‘Upavarna’, literally "upper cloth" in Sanskrit). He gave discourses on Bhagavata at 84 places and explained the meanings of the Puranic text. This 84 places are known as Chaurasi Bethak and now they are places of pilgrimage. He stayed in Vraja for four months in each year.

Establishment of Pushtimarg

Vallabhacharya discovers Shrinathji, at Mount Govardhan

It is believed that when Vallabhacharya entered Gokul, he thought about the important question of restoring people to the right path of devotion. He meditated on Krishna who appeared to him in a vision in the form of Shrinathji,deity discovered by Madhavendra Puri and disclosed the 'Brahma Sambandha' (Sanskrit for - "Relation with Brahman, the supreme Godhead"), a mantra of self dedication or consecration of self to Krishna. During that time Damodardasa was sleeping next to him. In the early morning, Vallabhacharya related this experience to his worthiest and most beloved disciple, Damodardasa and asked him - “Damala, did you hear any voice last night” ? Damodaradasa replied that "I heard something but was not able to understand the meaning of it." Vallabhacharya then explained the meaning of the mantra and at that time he became the first Vaishnava initiated by Vallabhacharya. He wanted to preach his message of devotion to God and God’s grace called Pushtimatg. He undertook three pilgrimages of India. He performed the initiation ceremony of religious rite by conferring on them ‘Nama Nivedana’ mantra or ‘Brahma Sambandha’ mantra. Thousands became his disciples, but 84 devoted servants are most famous and their life has been documented in Pushtimarg literature as the ‘Story of 84 Vaishnavas’.He also met Vyas in his Himalayan cave and discussed about Krishna and his flute.

Personal life

He was to remain a lifelong celibate but the deity-guru Vitthalanatha of Pandharpur commanded him to marry and live the life of householder. Obeying his guru, he married Mahalaxmi and had two sons: Gopinath and Vitthalanath (also known as Gusaiji).

Death-Legend

Based on Pushti Marg literature, in about 1530 A.D., Shrinathji commanded Vallabhacharya to leave the worldly life and to come near Him. It is said that Shrinathji had previously expressed His wish on two different occasions. The third command was accepted by Vallabhacharya as the last verdict. He reached Kasi and according to Vedic traditions, formally renounced the world by taking Sanyasa and a vow of silence. He lived in a hut made of leaves on the Hanuman ghat for about a week. He spent his last days in contemplation of Krishna and suffered agonies of separation from Him. The members of his family assembled near him for his last darshan. When asked about his advice, Vallabhacharya scribbled three and a half Sanskrit verses in the sand by way of counsel. To complete this message, it is believed that Krishna Himself manifested visually on the spot and wrote in the form of a verse and a half. This collection of verses is known as ‘ShikshaSloki’ in Pushti Marg literature. He entered into the waters of the Ganges on the day of Rath Yatra (A festival that is celebrated on the second or third day of the bright side of the lunar month of Ashadha). People witnessed a brilliant flame as it arose from the water and ascended to heaven and was lost in the firmament. This episode is known as AsurVyamohLila.

Pushtimarg

Vallabhacharya represented the culmination of philosophical thought during the Bhakti Movement in the Middle Ages. The sect established by him is unique in its facets of devotion to Krishna, especially his child manifestation, and is enriched with the use of traditions, music and festivals. Today, most of the followers of this sect reside in western and northern India.

Works

Vallabhacharya composed many philosophical and devotional books during his lifetime such as:

Anubhashya or Brahmsutranubhashya - 4 cantos of commentaries on the Brahm Sutra of Ved Vyas

Tattvaarth Dip Nibandh - Essays on the fundamental principles of spirituality (3 chapters)

Chapter 1: Shaastrarth Prakaran

Chapter 2: Bhagavatarth Prakaran

Chapter 3: Sarvanirnay Prakaran

Subodhini - Commentary on Shrimad Bhagavat Mahapuran (Available only on cantos 1,2,3 and 10)

Shodash Granth - Sixteen short verse-type compositions to teach his followers about devotional life

Other than the above main literature, he also composed additional works such as Patravalamban, Madhurashtakam, Gayatribhashya, Purushottam Sahastranaam, Yamunastakam etc.

Commentaries and Verses (c. 1479-1531)

He wrote elaborate commentaries on Sanskrit scriptures, the Brahma-Sutras (Anubhasya[10]), and Shreemad Bhagwatam (Shree Subodhini ji, Tattvarth Dip Nibandh).

Shodash Granthas

Also, in order to help devotees on this path of devotion, he wrote 16 pieces in verse which we know as the Shodasha Granthas. These came about as answers to devotees. The verses define the practical theology of Pushtimarga.

The Shodash Granthas(doctrines) serve as a lighthouse for devotees. They speak about increasing love for Shri Krishna through Seva (service) and Smarana (remembering). These doctrines are Mahaprabhu’s way of encouraging and inspiring devotees on this path of grace. The central message of the Shodasha Granthas is, total surrender to the Lord. A Goswami can initiate an eager soul to this path of Shri Krishna’s loving devotion and service. The verses explain the types of devotees, the way to surrender and the reward for Seva, as well as other practical instructions. The devotee is nurtured by the Lord’s grace.

Shree Yamunastakam: An ode to Shree Yamuna Maharani

Baala Bodhah: A guide for beginners on the path of devotion

Siddhant-Muktavali: A string of pearls consisting of the principles/fundamentals of Pushtimarg

Pusti-Pravaha-Maryadabhedah: The different characteristics of the different types of souls (Receptivity of the Lord’s grace)

Siddhant-Rahasya: The Secret behind the Principles

Navratna : Nine jewels of instructions (Priceless instructions for a devotee)

Antah-Karan-Prabodhah: Consoling one's Heart (Request to one’s own heart)

Vivek-Dhairy-Aashray: Of discretion, patience and surrender

Shree Krushna Aashray: Taking Shree Krushna’s shelter

Chatuhshloki: A Four Verses (Verser) illustrating the four principles of life; Dharma, Arth, Kaam, Moksh

Bhakti-Vardhini: Increase of devotion

Jal-Bhed: Difference in Waters.

Pancha-Padyaani: Five instructive verses

Sannyasa-Nirnayah: Decision on taking Renunciation

Nirodh-Lakshanam: Identifying characteristics of detachment

Seva-Phalam: The reward of performing seva (worship) of the Lord.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Shri Vallabhacharyaji's life and lineage.

MahaPrabhu Shri Vallabhacharyaji was born in the sacred forest of Champaranya in Madhya Predesh, Central India. Born in to a very learned family of Brahmins from South India, he spent much of his early life in North India, in the holy city of Varanasi. Born with great innate abilities, Vallabhacharyaji mastered all the Vedas, Purans and Agamas at a tender age.  By the age eleven he was already preaching and winning debates on principles which were later consolidated as Brahmavada.

Following in the footsteps of the great sages before him, he decided to circumbulate the motherland and visit all the sacred sites in India. In his life time, Shri Vallabhacharyaji completed three and a half such journeys around India.

Impressing learned pundits and scholars around India, Vallabhacharyaji came to the South Indian Empire of King Krishnadev-rai. The court at Vidyanagar was debating the merits of various Vedic philosophies. The heated debate seemed at a dead-lock and no-one seemed to have answers that would satisfy the king. Shri Vallabhacharyaji came late in to the debate but within seven days won the arguments for his philosophy of Shudhadviata.

Immensely impressed by the young man’s intelligence and clarity of thought, the assembled pundits and the Krishnadev Rai announced him as an "Acharya" - a great teacher / intellect - and showered him with gold (kanakabhisheka). Ever mindful of the dangers of hoarding wealth, Shri Vallabhacharyaji gave away a bulk of the wealth to the assembled brahmins. A portion was sent to his uncle to settle the debts incurred by his father for numerous Soma Yagnas, a small portion was set aside to care for his ageing mother and out of the thousands offered to him, he only kept only seven coins for making jewellery for the icons in his home shrine.

Later, when in central India, Vallabhacharyaji had a vision of the Lord requesting him to come over towards the Vraj in western India. Vallabhacharyaji arrived in Vraj during the holy month of Shravan. The Lord revealed Himself to him on the 11th day of the bright fortnight of Shravan on the banks of the sacred Yamuna in the ancient village of Gokul.  The Lord gave him a sacred mantra for initiating people in to "Pushti Marg", the Path of Grace. Later, Shri Vallahacharyaji went to the sacred mountain, "Govardhan" in the heart of Vraj, and the Lord revealed himself in a material / physical form on this mountain.  In accordance with the Lord’s wishes, Shri Vallabh set up a small shrine for the Lord and requested his old teacher, Shri Madhevendra Yati, to carry out the worship whilst he carried on with his pilgrimage.

Shri Vallabh heard of how a muslim Kazi was forcefully converting Hindus at the Vishram Ghat in Mathura.  It was the most important bathing ghat and any Hindu that came to bath there used to have his sacred thread taken away, his top knot removed and forced to grow a beard.  Shri Vallabh went to Dehli and started to convert / re-convert muslims to Hinduism at its main gate.  The pada-shah heard this and enquired as to why a Hindu guru was being so brave in his capital !  Shri Vallabh explained that if you have the right to convert, so have I !  Just as you don't like muslims to leave your fold, we dislike Hindus leaving ours.  The king agreed and sent out a decree forbidding forced conversions.  Hindus of Mathura rejoiced at this and thanked Shri Vallabh profusely for saving them from such conversion tactics.

Later text says the kazi set up a "Yantra - machine" to convert Hindus to muslims and Shri Vallbh developed a similar "machine" to convert muslims to Hinduism.  "Yantra" set up by the Kazi may refer to an actual machine that chopped the hair and scared thread of the Hindus - thus rendering them "converts" in the eyes of those that saw them on the river front.  Shri Vallabh's own yantra in Dehli may have shaved the bread of muslims and thus rendered them "converts" to those who saw them in the market.

While on his pillgrimage, Shri Vitthal-Nathji of Pandharpur in Maharastra, commanded Vallabhacharyaji to marry, so that a great spiritual lineage could be set up through him. Lord Vittal-Nathji also expressed a wish to be born in the family of the great Acharya. Vallabhacharyaji married Shrimati MahaLakshmiji and sired two great sons, Shri GopiNathji and Shri VitthalNathji (later known as Gusaiji).  After his marriage, Vallabhacharyaji set up his household at two places - Adel, near the holy confluence of Ganges, Jamuna and the Sarasvati rivers - and at Charnat near Varanasi.

Vallabhacharyaji taught his disciples to develop a very intensely personal relationship with God. Be this in the form of parent - child, friends, lovers etc. These relationships should not be tainted by any selfish motives. Not even the motive to "see" what the God looks like in all His glory ! The Lord will do as He sees fit. IF he wants to show Himself, He will. Who are we to demand such a boon ? The main idea being, one should not ask anything of the Lord.

Just before the birth of his elder son, he had a vision that Balarama and Krshna (as toddlers) coming to play with him on the banks of the river Yamuna. From than on, he regarded Balarama and Krshna as his children and worshipped them accordingly. Though housed at Adel, the increasing duties of the dynamic new sect, Acharya-shri needed to expand his activities and he now kept a permanent house at Vraj in addition to the house at Adel and Charnat.

Shri Mahaprabhuji recited the Shrimad Bhagvat Puran at 84 sacred sites around India. Spread out from the heights of the Himalaya, at KedarNath, to the Southern-most tip of India at Rameshwara. Of all the sacred sites He visited, Shri Vallabh was also a regular visitor to Vraj, Jaggannanth Puri, Dwarka and Dakor.

At the Lord’s request, the Vallabhacharyaji decided to construct a proper temple for the Shri Nathji on Mount Govardhan. Though he passed a plan for a modest, flat roofed temple, the Lord desired to have a traditional spire on top of His inner sanctum. The plan was revised three times, and each time the Lord changed the plan to include a spire. Eventually, accepting the Lord's wish, a spired temple was given the go-head and a new temple arose on top of mount Govardhana.

Soon, Shri Vallabhacharyaji had many talented disciples working in the new temple dedicated to "Indra Damanji / Deva Damanji". Some of his famous disciples include the great poet saint Surdasji, Kumbhandasji, Parmanandadasji, Krishnadas adhikari etc. The Lord at Mount Govardhan has since been refereed to as Govardhan-Nathji, Gopalji and later Shri Nathji.

The fame and respect for Shri Vallabhacharyaji grew with years. When his sons were old enough to manage the affair of the house and the sect, Acharya Shri renounced the world. Soon after, he immersed his earthly body in the holy waters of the Ganges at Hanuman ghat in Varanasi.

The sect flourished in the able hands of Shri Vallabhacharyaji’s sons.

Though GopiNathji was incharge for a very short time, he made significant contributions to the sect by creating new literary works (many are now lost or missing), bringing new disciples from the Sindha and Punjab and added to the treasury at Mount Govardhana.

After his untimely death, VitthalNathji, popularly known as Shri Gusaiji, became the leader of the sect. His achievements have lead the course for the sect.  For nearly 500 years, his descendants have taken care of the spiritual well being of the vaishnavs in our sect.

Shri Gusaiji was a true connoisseur !  Apart from writing new treaties in Sanskrit, he also initiated four famous poet / singers to the divine court of Krshna. Now the temple at Mount Govardhan had eight excellent singers to entertain the Lord along with a large number of servants to manage the growing needs of the temple. He also changed the administration of the temple and handed-over the seva of the Lord to brahmins and Vraj-vasies of the Pushti sect rather than the Gaudia sect, as was done before.

Gusaiji’s political acumen and oratory won him admirers from far and wide. He had excellent connections at the Mogual court of Emperor Akber. Akbar’s chief wife was a disciple of Shri Gusaiji. The emperor was also a guest of the Gusaiji on several occasions. Many Imperial proclamations and decrees were made to honour the house of Shri Vallabhacharyaji. Several members of the Imperial court were members of the sect. The farsighted leader of this growing sect reciprocated by visiting the Imperial court on special occasions. One of the seven sons of Gusaiji became a permanent member of the Imperial retinue and the cordial relations between the sect and the court are recorded in several "farmans" that were issued at the time.

Gusaiji left a legacy of a very colourful sect. Mirroring the global mood of the "Enlightenment era", the divine court at Mount Govardhan adopted more exuberant lifestyle than in the days of Shri Vallabhacharyaji and Shri GopiNathji. Concerned about the future of the sect, Shri Gosaiji distributed the seven "svarupas" of the Lord to his seven sons and set up seven separate Havelies for them. Like the ocean (nidhi), these svarupas were THE source of position, power and authority for the Goswamies (Descendants to Shri Gusaiji). From this period onwards, these svarupas were referred to as "Nidhies" by the disciples of the Pushti Marg.

Since the establishment of the seven Nidhies, Pushti Marg followers have had the choice of nine different forms of the Lord they can worship and seven different "houses" of acharyas they can obtain initiation from. With the passage of time, the various Nidhies moved to various parts of India. Currently, they are variously based in the Vraj (Uttar Predesh), Rajasthan and Gujarat.

Shri Nathji, Lord lifting the Mount Govardhan. Currently in Nathadwara, Rajasthan.

Navnit Priyaji Baby Krshna with a ball of butter in his hand. Currently in Nathadwara, Rajasthan.

Mathuradhishji, Lord of Mathura, with four arms. Currently in Kota, Rajasthan.

Vitthal Nathji, Lord with arms on his hips, and accompanied by Swaminiji. Currently in Nathadwara, Rajasthan

Dwarikadhishji, Lord of Dwarka, with four arms. Currently at Kakaroli, Rajasthan.

Gokul Nathji, Lord of Gokul, the only Nidhi to still reside in the same Haveli that Shri Gosaiji originally built for him in Gokul, Vraj. The Lord has four arms and is playing flute to charm his devotees.

Gokul Chandramaji, Literally, the "Moon of Gokul", Currently in Kamavan, Vraj.

BalKrishanji, Another form of the baby Krshna with a butter ball in his hand. Currently in Surat, Gujarat.

Mandan Mohanji, Lord playing the flute during Rasa, accompanied by two gopies. Currently in Kamavan, Vraj.

Natvarlalji (Krushna dancing - South Indian style), Kalyanraiji (four armed Vishnu svarup) and Mukundraiji (dark icon of baby Krushna) are also divine svarups who are worshipped as semi-Nidhies.

The twin svarups of Shri Nathji and Navnit Priyaji were entrusted to the eldest son of Gusaiji as a result, these two svarupas are considered to be the most sacred and most important in pushti Marg. Since Gusaiji’s time, the Goswami in charge of worshipping these twin svarupas has been referred to as the Tilkayat - title originally given by the Moghul emperor. He is the first amongst his peers and is accorded deference and respect by all members of the Goswami family, regardless of his age. All descendants of Shri Vallabhacharyaji have the right to worship the Lord Shri Nathji and Shri Navnit Priyaji, but they will ask permission from the reigning Tilkayat as a matter of absolute courtesy.

 Immense Achievements of Shri Vallabh

Shri Vallabh was a visionary of his age.  He founded a sect that dealt with the issues of his times - real issues - such as conversion to Islam by force as well argument, destruction of Hindu places of worship & learning, untouchability, women's rights - etc

Conversion - Islam converted by force as well as by philosophical argument (God being only one).

Shri Vallabh contended that if you can convert, so can I ! While the muslim governor in Mathura was forcefully converting people at Vishram ghat, one of the holiest places in Mathura, Shri Vallabh counteracted that and set up ways to convert people in Delhi ! When questioned, Shri Vallabh boldly stated that if you can convert, so can I !  Equal rights must be accorded to all citizens.  The than ruler of Delhi had to contend that forceful conversion was not ethical and instructed his people to stop such practices in Mathura. This was a major coup at a time when the march of islam by the sword was decimating the rest of the world.

Islam's philosophical argument - that there is only one God and it was the only religion to preach it - was also nullified by Shri Vallabh.

He quoted ancient Vedic verses to prove that Hinduism was the oldest religion to preach the monotheism and offered a far more comprehensive answer than islam. All other monotheistic philosophies - islam, christianity, judaism, Kavaladvita of Shankara, etc do not explain the "negative aspect" of the universe in a constructive or convincing way. The three Abrahamic religions of the west explain it as the work of the Satan - literally the adversary to God. But, if God is truly omnipotent, how can there be an adversary to that absolute power ? And, how can that adversary survive for so long ?!? If God is omnipresent, how can there be hell ? If God exists everywhere and at all times, there can never be a place without that God - not even hell ! Their version of God sits very uneasily with the inadequacies of the world and does not square up the idea that their version of God is a vengeful God, requiring people to convert or be condemned !

Philosophies of Shankara, Ramanuja and Madhava do not blame God for the evil in the world and claim it to be the work of Maya, an assistant to God, thereby absolving God of all responsibilities for evil in the world. But, how can an omnipresent, omnipotent God absolve Himself of such a major responsibility and remain silent while others suffer ?

Shri Vallabh comes up with a new and wonderful answer - Lila.  The adequacies and inadequacies of the universe are His divine play !!!!   God is omnipotent and omnipresent. There is nothing in the universe except GOD - nothing - everything you see, smell, feel, touch, know, not know - ALL of it is GOD !!!   Universe is a playful manifestation of the Lord !  In a play, inevitably there will be good and bad, happy and sad. Traditionally, there are nine rasas - emotions - that make up a balanced play. God's universe is made up of all nine and more ! As everything is GOD, there is no suffering and no sufferer. Its just a play ! There is no war, no peace, no flood, no drought, its all part of the divine play. If we, associate our selves intensely and singularly with the characters in the play, we will suffer the pain and pleasure as if they were our own. (Most Bollywood and soap opera followers can sympathise with this !)  But, if like good actors, we see all of this as stage direction, we will enjoy each performance and will do our best to follow the script rather than fight it !

Shri Vallabh's Shudhadvita is more monotheistic than all other monotheistic religions of the world. This helped stem the flow of philosophical conversion away from Hinduism.

Confident in the absolute power of God, and in the absolute protection of God, he founded his first temple within a day's march from Agra, on a top of a mountain, with a tall spire and toped by a flag. There is a story that says he was initially in favour of a low key structure, designed like a house to avoid the unwanted attentions of the muslim armies roaming around north Indian planes at that time. But, God intervened and insisted that there should be definite and loud statement of FAITH, shouted from the not just the roof tops, but mountaintop ! God has promised his protection to those who believe in Him and no one needs to be afraid. If you have faith in God, He will have faith in you ! This was one of the most boldest statements of faith Shri Vallabh could have made. 

Social reform.

Countless times, Shri Vallabh encountered untouchability and countless times he spoke out against it. He insisted, that you should be like the Ganges - so pure that having touched you, the person touching you should become pure. Surely, the person who is capable to converting your status is greater than you !  If you become impure by touching someone, why can't they become pure by touching you ? You should be such a vaishnav that by coming in your contact, that person becomes a vaishnav. That is the truest test of a vaishnav - not how segregated they can live from the rest of the society !

Shri Vallabh insisted that everyone, including women had the inherent right to worship and attain God. How can you say that a soul is male or female ? Just because the outer covering is gender based, that does not affect the inner soul ! It is the soul that has the right to God's grace, body is but a vehicle !   What difference does the shape or colour of the vehicle make to the driver ? The driver is independent of it ! We look at the make / model of the car and judge the driver accordingly, whereas Shri Vallabh would judge the driver and ignore the car altogether ! We live in a world where we are overly concerned about the outer trappings, that we often ignore the inner reality.

Formulating a personal, one-to-one relationship with God.

Shri Vallabh insisted, right till the end, that what matters is your relationship with God. Nothing else - no amount of money, prestige, knowledge, power will endure if you have no real or lasting relationship with God. This relationship is only based on love - your intense love for God. God already loves you. That will never change !  What we need to do is love God for God's sake and not with an ulterior motive of money, fame, fortune etc.

Shri Vallabh also insisted on realising God in one's own life, in one's own home.  Seva was suppose to be centred in your own home, to your own svarup of God.  The temple / haveli / places of pilgrimages are secondary to this.  He wanted people to concentrate on a personal experience of God and spirituality.  God was to be part of your daily life, not something you did once a week or a group activity to be indulged in for social purposes.

Revolutionary visionary.

Shri Vallabh was a brave, revolutionary visionary.  He maintained his independence, financial and intellectual, to the end.   He did not approach kings and wealthy men for money, though many would have gladly offered it, had he asked.  He did not become part of someone else's religious setup, though many requested him to become the head of their institutions.  Shri Vallabh wanted his ideas to be accessible to the commonest man and wanted them to make an immediate difference in their lives.  For this reason, he walked, bare foot, throughout India, several times, reaching the commonest of the common man, bringing GOD into their lives.  Through the 84 Vaishnav's vartas, one can see his common-sense advise and open mindedness.

Shri Vallabh needs to be understood in the context of time, culture, politics and other realities of his time. 

Let us be brave enough to do this.

 પુષ્ટિમાર્ગના પ્રણેતા યુગદૃષ્ટા ,યુગશ્રુષ્ટા 

મહાપ્રભુ શ્રીમદ વલ્લભાચાર્યજી  - ભાગ-1

સંકલનકર્તા - લેખક

ડૉ.પ્રવીણ પુરેચા .એમ.ડી. પી.એચ.ડી.ગોલ્ડ મેડાલીસ્ટ (યુ.એસ.એ.).

।। શ્રી ગોવર્ધનનાથો વિજયતે ।। 

 ઠાકોરજી ની અસિમ કૃપા થી અને શ્રી મહાપ્રભુજી ના આશીર્વાદથી તથા કચ્છ માંડવી ભાટિયા મહાજન ની અનુમતિસહ " પુષ્ટિમાર્ગના પ્રણેતા યુગદૃષ્ટા ,યુગશ્રુષ્ટા મહાપ્રભુ શ્રીમદ વલ્લભાચાર્યજી  - ભાગ-1"નામક પુસ્તક વૈષ્ણવસૃષ્ટિ ના લાભાર્થે સંકલન કરી  " અખંડ ભુમંડલાચાર્ય વૈશનવાનર અવતાર ચક્ર ચુડામણી જગદગુરુ મહાપ્રભુ શ્રીમદ વલ્લભાચાર્યજી " નો 536માં પ્રાકટ્ય મહોત્સવ ઉજવણી ના સોનેરી અવસરે  પ્રસિદ્ધ કરવાની તક તેમને મળી છે જેથી તેઓ ગદ  ગદ જ નહિ પણ ભાવ વિભોર પણ બન્યા છે .

 સંકલનકરતા - લેખક ડૉ.પ્રવીણ ગોપાલદાસ પુરેચા નો પરિચય -પુર્વાશ્રમી પત્રકાર પ્રવીણ ભાટિયાના નામે મુંબઈ પત્રકાર જગત માં બહુ પ્રચલિત નામ છે,તેમને પત્રકારત્વ ની તાલીમ મુંબઈ ખાતે જન્મભૂમિના નિવાસી તત્કાલીન તંત્રી શ્રી રમેશ જાદવ અને શ્રી મકરન્દ શુક્લ પાસેથી મળી હતી,દરમ્યાન તેમને મુરબ્બી શ્રી હરીન્દ્રભાઈ દવે નું પણ સાનિધ્ય મળ્યું હતું .જન્મભૂમી જૂથના પ્રવાસી ,ગુજરાત સમાચાર અને મીડ -ડે સહીત ના મુંબઈ ખાતેના અખબારો માં સ્થાનિક રાજકારણ ના લેખાજોખા -વેઠપ્રથા સહીત ની સામાજિક સમસ્યાઓ ને તેમણે બે દાયકા સુધી હંમેશા અગ્રેસર રહી તેમની કલમ દ્વારા વાચા આપી હતી,

     તેઓ વૈકલ્પિક ચિકિત્સા પધ્ધતિ ના અનુસ્નાતક હોઈ ,વૈકલ્પિક ચિકિત્સા પધ્ધતિમાં ઇન્ડિયન બોર્ડ ઓફ અલ્ટરનેટિવ મેડીસીન ની પીએચ .ડી ધરાવે છે,ઉપરાંત  અમેરિકા સ્થિત ન્યુ એજ ઇનટરનેશનલ યુનિવર્સીટીની માનદ પી.એચ .ડી.  ધરાવે છે .સિવાય,ઇન્ડિયન બોર્ડ ઓફ અલ્ટરનેટિવ મેડીસીન મહારાષ્ટ્ર ના તેઓ પ્રમુખ છે ."ભાટિયા કોમ્યુનીટી મિશન ફાઉંડેશન "ના તેઓ સ્થાપક પ્રમુખ છે . અટલ બીહારી વાજપાઇજી,બાળાસાહેબ ઠાકરે ,ગોપીનાથ મુન્ડેજી,નારાયણ રાણે અને સચિન તેંદુલકર સહીત ના મહાનુભાવો ને તબીબી સેવા -ચિકિત્સા આપવાનો લ્હાવો તેમને મળેલ છે .

    મુંબઈ ખાતે હોલી એન્જલ કોલેજ ઓફ અલ્ટરનેટિવ મેડીસીન  અને બ્રાઈટ ઇનટરનેશનલ હાયસ્કુલના તેઓ સ્થાપક સંચાલક છે .અમેરિકા સ્થિત ન્યુ એજ ઇનટરનેશનલ યુનિવર્સીટી,યુ કે સ્થિત ટ્રીનીટી વર્લ્ડ યુનિવર્સીટી ,ઇન્ડિયન બોર્ડ ઓફ અલ્ટરનેટિવ મેડીસીન -કોલકાતા અને સી .એમ .જે . યુનિવર્સીટી શિલોંગ માટે  માનદ કાઉન્સીલર તરીકેની સેવા બજાવી રહ્યા છે . હાલ તેઓ હરે કૃષ્ણ પ્રોપર્ટીઝ ગ્રુપ ઓફ કુ .ના નામે  ભવન નિર્માણ વ્યવસાયમાં પણ પદાર્પણ કર્યું હોઈ, કચ્છ માંડવી તાલુકામાં ગુન્દીયારી ગામે રહેણાક બંગલો પ્રોજેક્ટ "દીપ રેસીડેન્સી " ના નામે પ્રાથમિક તબક્કે આરંભ્યો છે  . 

" અખંડ ભુમંડલાચાર્ય વૈશનવાનર અવતાર ચક્ર ચુડામણી જગદગુરુ મહાપ્રભુ શ્રીમદ વલ્લભાચાર્યજી " નો 536માં પ્રાકટ્ય મહોત્સવની સર્વે વૈષ્ણવ ભાટિયા જ્ઞાતિ બંધુ ,ભગીની ,માતા ,વડીલો -બાંધવો અને પિતૃજનોને ભાવભરી હાર્દિક વધામણી.પૂર્વજોના આશીર્વાદ હોય, ઠાકોરજીની અસિમ કૃપા હોય, પ્રારબ્ધ કર્મ અને સત્ય નિષ્કામ ભાવ હોય ત્યારે જ સત્સંગ પ્રાપ્ત થઈ શકે છે. મનુષ્ય જન્મ ઠાકોરજીની ભક્તિના માર્ગે વળે તો જીવન સાર્થક થાય.

    શ્રીવલ્લભ વરકો મારગ બાંકો ।

તામે ચલે રસિક વિરહીજન, બિચમે કઠીન

પ્રેમકો નાકો ।।1।।

ક્ષણ ક્ષણ પ્રાણ અકૌર દેતહે. તોઉ નહિ

સંતોષ હિયાકો ।

“રસિકદાસ” શ્રીવલ્લભ વર, હે ફલરૂપ વિરહ

જીન જાકો ।।2।।

          ક્ષણ ક્ષણમાં પ્રાણની ન્યોછાવરી કરે છે છતાં સંતોષ થતો નથી. અથવા જેમ ધૃતની અગ્નિમાં અહૂતિ દેતાં અગ્નિ શાંત નથી થતો પરંતુ પ્રજવલીત બનતો જાય છે. તેમ વિરહી જનનો વિરહ પ્રજવલિત બનતો જાય છે આવા વિરહને સહન કરનારા દુર્લભ હોવાથી વિશુદ્ધ પ્રેમ સર્વને પ્રાપ્ત થતો નથી. વિર્જ્ઞપ્તિમાં શ્રીપ્રભુચરણે આજ્ઞા કરી છે કે : કસ્યાગ્રે કથયામ્યલિ, મનો દુઃખસ્ય સંતતિમ્ વ્રજાધીશ વિયોગાબ્ધિ મગ્ન કોડપિ ન દ્રશ્ય તે ।।1।। વ્રજાધીશના વિયોગ સમુદ્રમાં ડૂબેલો મને કોઇ દેખાતો નથી ખરેજ વિશુદ્ધ પ્રેમ શ્રીવલ્લભની કૃપાથી જ પ્રાપ્ત થાય છે. અને પરમપુરૂષાર્થ રૂપ વિરહ ભાવનું દાન પણ શ્રીવલ્લભ કૃપાથીજ પ્રાપ્ત થાય છે “શ્રીવલ્લભ શરણ થકી સહુ પડે સહેલું.”

HARE KRISHNA PUBLICATION - INDIA.

Hare Krishna Properties © 2012 | All Rights Reserved.

3,GURU KRUPA,OPP.LINK VIEW HOTEL,

NEAR SAI LEE HOSPITAL,

NEW LINK ROAD,BORIVALI WEST,

MUMBAI – 400092.

Tel: 022-64466830.

Mob: 09322693453.

web sites

www.harekrishnaproperties.com

www.holyangelscollege.com

www.altmedcollege.com

www.bhatiacommunity.org

E-mail-drpravinbhatia@gmail.com

drpravinbhatia@yahoo.co.in

bhatiacommunity@gmail.com

drpravinpurecha@gmail.com

info@harekrishnaproperties.com

1- માતોશ્રી સ્વ .ગુણવંતી ગોપાલદાસ પુરેચા , 2 - પિતાશ્રી સ્વ .ગોપાલદાસ માવજી પુરેચા ,3 - દાદાજી સ્વ .માવજી વીરજી પુરેચા ,4 - પર દાદાજી સ્વ .વીરજી નારાયણદાસ પુરેચા .

અનુક્રમણીકા

શ્રીમદ્ વલ્લભાચાર્યજી પ્રાગટયદિન

વલ્લભાચાર્યજીના પરમભક્ત સુરદાસ

પાટોત્સવનો મહિમા ગોવર્ધનધારી શ્રીનાજીને જાણ્યા વગર અધુરો...

ભગવાન શ્રીકૃષ્ણે પ્રગટ કરેલ ‘બ્રહ્મસંબંધ પ્રક્રિયા’થી જીવોનો ઉદ્ધાર કરનાર –

                  શ્રી વલ્લભાચાર્ય મહાપ્રભુજી

આ દૈવી બાળક એ જ વલ્લભાચાર્ય મહાપ્રભુજી.

મહાપ્રભુજી શ્રી વલ્લભાચાર્ય જયંતિ

શ્રી મહાપ્રભુજી ની આજ્ઞા

યમુનાષ્ટકની રચના

લોકહૃદયમાં પ્રભુ નહીં મહાપ્રભુજી તરીકે બિરાજમાન વલ્લભાચાર્યજી....

મહાપ્રભુના સિદ્ધાંત

શ્રી મહાપ્રભુજીની ગુજરાતમાં આવેલી બેઠકો

શ્રી મહાપ્રભુજી ની ૮૪ બેઠકજી દંડવત પ્રણામ

વરૂથિની એકાદશી

શ્રીમદ્ વલ્લભાચાર્યજી મહાપ્રભુજીના વિપ્રયોગ સિદ્ધાંતની પ્રણાલિકાનું ગૂઢ રહસ્ય.

શ્રીમદ્ વલ્લભાચાર્યજીએ પોતાની અંદર જ ગુરૂ અને ભગવાનને

 ભોગવવાનો આનંદ લીધો છે.

ગોવિંદ સ્વામી

પુષ્ટિમાર્ગીય સાધન વિચાર...

સાધનરૂપ કોણ ?

‘મયિ ચેદસ્તિ વિશ્વાસ શ્રીગોપીજનવલ્લભે’

શ્રીવલ્લભ શબ્દનો ભાવાર્થ,

પુષ્ટિમાર્ગમાં ભાવ-ભાવનાનું મહત્વ

પુષ્ટિજીવનું કર્તવ્ય

આશરો એક દ્રઢ

પુષ્ટિ જીવ માટે પ્રગટ સ્વરૂપ કયું ?

પુષ્ટિ જીવ માટે પ્રગટ સ્વરૂપ કયું ?

સેવાફલ

પુષ્ટિ જીવ પ્રભુના સ્વરૂપાનંદનો અનુભવ ક્યારે કરી શકે ?

પુષ્ટિ જીવે સદા ધ્યેય પ્રાપ્તિની ચિંતા કરવી

પરમ ફલ રૂપ વિરહ

શ્રીમહાપ્રભુજીનાં સિદ્ધાંતનું ઉલ્લંઘન એ જ અપરાધ

શ્રીવલ્લભ શરણ થકી સૌ પડે સહેલું- (દયારામ)

પુષ્ટિ ધર્મ એટલે શું ?

વૈષ્ણવના ચાર કર્તવ્યો.

પુષ્ટિ ધર્મ એટલે શું ?

પુષ્ટી પથિક

શ્રી મહાપ્રભુજીના સાત અલૌકિક સ્વરૂપથી સ્વરૂપાનંદનું દાન

પુષ્ટિમાર્ગ ના સાહિત્ય

શ્રી મહા પ્રભુજી ની ઉત્તમોત્તમ શિક્ષાઓ

આચાર્યશ્રીના નામ આગળ પૂ.શ્રી. ૧૦૮ કેમ લખવામાં આવે છે ?

શ્રી ઠાકોરજીની સેવા

“મેરો તો આધાર શ્રી વલ્લભ કે ચરણાર્વિન્દ” 

શ્રીકૃષ્ણ એ જ સાક્ષાત શ્રીનાથજી

શ્રી નાથજી

શ્રી ભાગવતજી

શ્રી વલ્લભ વાણી નું સેવન

શ્રી વલ્લભ નું સ્વરૂપ

વૈષ્ણવ- સેવા

વૈષ્ણવ નું સ્વરૂપ

પુષ્ટિમાર્ગ નું સ્વરૂપ

મધુરાધિપતેરખિલમ્ મધુરમ્ -મધુરાષ્ટકમ્

હે મારા ઘટમાં બિરાજતા શ્રીનાથજી, યમુનાજી, મહાપ્રભુજી

Shree Vallabhacharya’s Principles

"Pushtimarg na panch tatva" 

વૈષ્ણવની વ્યાખ્યા.

વૈષ્ણવના ચાર કર્તવ્યો.

કૃષ્ણ નો અર્થ

શ્રી કૃષ્ણ: શરણં મમ.

શ્રી મહાપ્રભુજી ગુરુ

Vallabha Acharya

Life-Childhood

Education

Victory at Vijayanagara

Piligrimage of India

Vallabhacharya discovers Shrinathji, at Mount Govardhan

Personal life

Death-Legend

Pushtimarg

Works

Shodash Granthas

Shri Vallabhacharyaji's life and lineage.

Immense Achievements of Shri Vallabh

Social reform.

Formulating a personal, one-to-one relationship with God.

Revolutionary visionary.